Οι διαστάσεις του Καζαντζάκη
από την κινηματογραφική μεταφορά του.
από την κινηματογραφική μεταφορά του.
από τη Χαριτίνη Μαλισσόβα
Η ζωή ενός από τους σημαντικότερους Έλληνες λογοτέχνες του προηγούμενου αιώνα κάτω από την επίβλεψη του Γιάννη Σμαραγδή βγήκε από την περασμένη εβδομάδα στις κινηματογραφικές αίθουσες.
Επιτυχημένο το καστ της ταινίας.
Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος ενσαρκώνει τον Νίκο Καζαντζάκη ενώ η Μαρίνα Καλογήρου αποδίδει το ρόλο του έρωτα της ζωής του ,την Ελένη . Ο οκτάχρονος Αλέξανδρος Καμπαξής είναι ο Νίκος Καζαντζάκης σε μικρή ηλικία, ενώ ο Στέφανος Ληναίος υποδύεται τον 74χρονο συγγραφέα, που πεθαίνει το 1957 στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας.
Ο ρόλος του Ζορμπά αποδίδεται από τον Θ. Αθερίδη ,ενώ τη Μελίνα Μερκούρη υποδύεται η Ζέτα Δούκα. Κύκνεια ερμηνεία για τον Στάθη Ψάλτη, που υποδύεται τον ηγούμενο στο Σινά ,αποδεικνύοντας το ταλέντο που ενδεχομένως αδικούσε με κάποιους ρόλους του.
Η ταινία εκτυλίσσεται με το ζευγάρι των πρωταγωνιστών να ετοιμάζονται για το ταξίδι στην Κίνα ,με την Γαλλίδα γειτόνισσα να προσπαθεί να τους πείσει να μην πάνε, ενώ οι ίδιοι κάνουν φλας μπακ στην πορεία του συγγραφέα με άξονα το έργο του «Αναφορά στον Γκρέκο».Προφανώς αυτό αποτελεί και το λόγο για τον οποίο δεν γίνεται αναφορά στη Γαλάτεια Καζαντζάκη, την πρώτη του γυναίκα.
Ο Καζαντζάκης ως παιδί ,μέσα από τις τραυματικές εμπειρίες του αλκοολικού βίαιου πατέρα, ως έφηβος όταν αφήνει την Κρήτη και φτάνει στην Αθήνα να σπουδάσει Νομικά, αλλά αντιλαμβάνεται ότι θα τον κερδίσει η συγγραφή, το ταξίδι του στο άγιο Όρος για την αναζήτηση του Θεού, στο όρος Σινά για την αναζήτηση του Βούδα ,στη Ρωσία για τον Λένιν και για τα μάτια μιας γυναίκας.
Κι έπειτα ,ως ενήλικας η γνωριμία του με την Ελένη, η οποία θα γίνει η σύντροφος της ζωής του και η ενσάρκωση του απόλυτου έρωτα και της απόλυτης αφοσίωσης ,τού δακτυλογραφεί το πρώτο του βιβλίο, αλλά και όλα τα βιβλία μέχρι το τέλος της ζωής του μέχρι και την ώρα που τους χωρίζει ο θάνατός του.
Το κινηματογραφικό πέρασμα (άλλοτε γραμμικό ,άλλοτε όχι )από τα έργα του Ασκητική ,Ζορμπάς ,ο Χριστός ξανασταυρώνεται αλλά και ο Τελευταίος πειρασμός, η μεταφορά του οποίου ήταν αιτία της σύγκρουσης με την παπική και την ορθόδοξη εκκλησία και του αποκλεισμού της συνυποψηφιότητάς του με τον Σικελιανό για το Νόμπελ λογοτεχνία, φτάνοντας μέχρι και τον Καπετάν Μιχάλη που τον απελευθερώνει από το «φάντασμα» του πατέρα του.
Εντυπωσιακή είναι η περιγραφή της βαθιάς φιλίας του με τον Άγγελο Σικελιανό, ο οποίος συμπρωταγωνιστεί στο μεγαλύτερο μέρος της ταινίας. Ο Σμαραγδής αποδίδει την περσόνα του ίσως λίγο πιο υπερβολικά από όσο τον γνωρίζαμε ή τον φανταζόμασταν .
Αδελφική η φιλία των δύο ανδρών , με τον Γιώργο Καρδώνη να αποδίδει γλαφυρά την προσωπικότητα του «αλαφροΐσκιωτου» ποιητή .
Χαρακτηριστικό της ταινίας είναι ότι πολλά σημεία του έργου του Καζαντζάκη αποδίδονται μέσα από αποσπάσματα του έργου του σε αποφθεγματική μορφή.
Εξαιρετική η φωτογραφία σε κάθε πλάνο,με το ελληνικό φως να αποτυπώνεται παντού, ακόμα και στις δύσκολες μέρες της κατοχής και της πείνας.
Τα εξωτερικά γυρίσματα στην Ακρόπολη με τον Σικελιανό να απαγγέλει στο κοινό του ,είναι από τις κορυφαίες σκηνές της ταινίας.
Αρκετά είναι κσι τα εξωτερικά γυρίσματα στις άλλες χώρες,όπου αποδίδεται η ατμόσφαιρα με άξονα τις εκάστοτε αναζητήσεις του Καζαντζάκη .
Θεωρώ ότι ο Σμαραγδής ήθελε σκοπίμως να παρακάμψει το στοιχείο της μιζέριας, που άλλωστε δεν θα ταίριαζε με την προσωπικότητα του συγγραφέα.
Ο έρωτας και η δημιουργικότητά του εξιδανικεύονται τόσο,που ακόμα κι όταν στην περίοδο της Κατοχής που η πείνα είναι δυσβάσταχτη ,οι δυο ήρωες δείχνουν να τα ξεπερνούν όλα με το γράψιμο,τη δακτυλογράφηση ,το γέλιο και την αγκαλιά .
Η ταινία προσεγγίζει πολύ ανθρώπινα τον Καζαντζάκη.
Ορίζει τις γήινες ,τις πραγματικές του διαστάσεις (ως άνθρωπο,λογοτέχνη ,εραστή ,φίλο ).
Δίνει πολλές πληροφορίες για τη φιλία του με τον Σικελιανό,αλλά και για την προσωπικότητα του μεγάλου ποιητή .
Δίνει πολλά στοιχεία για το τι συνέβαινε εκείνη την
εποχή:ιστορικά ,ηθογραφικά ,πολιτικά .
Δεν ξέρω πόσο δίκαιες και μη προκατειλημμένος είναι κάποιες κριτικές που δεν διστάζουν να χαρακτηρίσουν ακόμα και τραγελαφική τη απόδοση κάποιων σκηνών και χαρακτήρων .
Προσωπική μου άποψη είναι ότι όλοι όσοι βρίσκονταν στην Κινηματογραφική αίθουσα σίγουρα συμπάθησαν τον ήρωα και σε καμία περίπτωση δεν έκριναν ότι ο Σμαραγδής δεν σεβάστηκε τον Καζαντζάκη ως προσωπικότητα και ως λογοτέχνη .
Σίγουρα πρόκειται για μια ταινία στην οποία οι νεότεροι δεν θα πλήξουν.
Οι μεγαλύτεροι ,όσες ενστάσεις κι αν έχουν για το σενάριο, βγαίνοντας από την αίθουσα,είναι βέβαιο ότι θα θέλουν να αναζητήσουν νέα στοιχεία για τη ζωή και το έργο του Καζαντζάκη.
Κι αυτή θεωρώ ότι είναι η μεγαλύτερη επιτυχία της.
